Gedeputeerde Staten in Brabant en Limburg hebben sinds december jl. definitief een streep getrokken door de vrijstelling van een beregeningsvergunning voor boeren rond natuurgebied de Peel. Dit betekent dat alleen boeren met een beregeningsput van vóór 1994 (in dit jaar ging de Wet natuurbescherming van kracht) hun putten mogen gebruiken. Door de toenemende hete zomers en extreme droogte vormt dit een serieus probleem voor veel boeren. Giedo Indenkleef waarschuwt: “Als er niet genoeg kan worden beregend, dreigt er mogelijk een voedselcrisis.”
De Boeren van Weert maken zich zorgen over de ernstige ramp die zich zou kunnen voordoen als het irrigeren van akker- en landbouwgrond voor veel boeren onmogelijk wordt gemaakt. Daarom willen zij aandacht vragen voor dit onderwerp.
De Groote Peel en het complex Deurnese Peel/Mariapeel zijn zeer uitgestrekte gebieden met circa 1.700 en 2.600 hectare die vrijwel volledig in eigendom van het Rijk (Staatsbosbeheer) zijn en deel uitmaken van het Europese Natura2000-systeem. Sinds Werkgroep Behoud De Groote Peel een rechtszaak heeft aangespannen, is in december 2022 door de rechter uitgesproken dat putten waarop een vrijstelling geldt voor het bewateren van het land, de vrijstelling komt te vervallen. Boer Giedo Indenkleef legt uit: “De rechter heeft aangegeven dat de provincie de natuur beter moet beschermen, waarna de provincie de vrijstelling heeft ingetrokken. Want er is onderzoek gedaan omdat de grondwaterstand 0 tot 5 centimeter in dit gebied is gezakt, waardoor het veen niet meer goed met de wortels het water zou kunnen bereiken. Aan de hand van dit onderzoek of het gebruik van beregeningsputten door boeren de oorzaak is. Er zijn twee groepen ecologen die hierover een mening hebben: pro-agrarische ecologen zoals LLTB-ecologen, die stellen dat zo’n kleine daling geen conclusies rechtvaardigt. Er zijn ook tegenstanders die beweren dat het wel gebruik van beregeningsputten degelijk effect kan hebben. De rechter wil geen risico nemen en heeft daarom een verbod op beregening opgelegd.”
De Wet Natuurbescherming is in 1994 van kracht gegaan en boeren rondom de Peel mogen alleen nog gebruikmaken van putten van vóór die tijd. “Echter is de registratie bij de provincie hiervan niet op orde. In die tijd was er nog geen digitaal systeem”, zegt Giedo. “Als boer zijnde moet je dus toevallig nog een rekening van de put van vóór die tijd hebben, inclusief rapport. Dan mag je de put blijven gebruiken. Dat betreft dus niet veel boeren.”
Uitdrogen
Het gebruik van beregeningsputten is voor veel boeren van cruciaal belang voor het bewateren van hun akker-, land- of tuinbouw. De toename van de droge zomers speelt hierbij een grote rol, omdat er dan meer water nodig is. Als in Limburg niet langer met grondwater mag worden beregend, heeft dit volgens Giedo enorme negatieve gevolgen voor boeren en burgers. Giedo is zelf eigenaar van een geitenhouderij en gebruikt zijn weilanden als voer voor zijn dieren. Daarnaast verbouwt hij groenten. Giedo vreest dat zijn gewassen door een tekort aan beregeningswater niet van de juiste kwaliteit zullen zijn. “Als graslanden uitdrogen, moet er bovendien voer voor dieren worden aangekocht. Deze extra kosten worden uiteindelijk verrekend in de prijzen die consumenten betalen.” Volgens Giedo is er in Nederland al een energiecrisis en moeten we voorkomen dat er ook een voedselcrisis ontstaat. Hij hoopt dan ook dat het gebruik van beregeningsputten niet landelijk verboden zal worden. “Als dat gebeurt, zijn we – net als bij energie – afhankelijk van het buitenland. Dit betekent dat de prijzen de pan uit zullen rijzen omdat het buitenland deze zelf kan bepalen.”
Giedo kent een jonge boer uit de regio die problemen ervaart nu hij zijn beregeningsput niet meer mag gebruiken. “Deze jonge boer moest tijdens de coronacrisis al stoppen met zijn nertsenhouderij. Vervolgens is hij gedeeltelijk overgestapt op de teelt van blauwe bessen. Nu mag hij zijn put ineens niet meer gebruiken, omdat deze zich bevindt in het desbetreffende natuurgebied waar de vrijstelling is komen te vervallen. Naar schatting hebben de blauwe bessenstruiken op de 26 hectare grond een waarde van 2 miljoen euro, maar nu mag hij ze niet meer bewateren en zullen ze verpieteren. Boeren worden nu min of meer gedwongen om te kiezen tussen het riskeren van een boete door toch water te geven of het laten verloren gaan van hun gewassen.”
Martin, de vader van Giedo, heeft moeite met de steeds strengere eisen die aan boeren worden gesteld. In 1974 werd hij gedwongen zijn boerenbedrijf in Stramproy te verlaten vanwege “verstedelijking” en verplaatst naar Weert om daar te kunnen blijven boeren. Martin merkt op dat zijn bedrijf, net als veel andere agrarische bedrijven, aan de rand van Natura 2000-gebieden is gevestigd, aan de buitenkant van dorpskernen, om de overlast voor burgers te minimaliseren. “Nu lijkt het erop dat het feit dat boeren dicht bij natuurgebieden gevestigd zijn, plotseling niet meer goed is. Het is allemaal niet meer bij te houden”, aldus Martin.
Samenwerking met de natuur
Giedo is het niet eens met de beslissing van de rechter. “Boeren zijn niet volledig als boosdoener aan te wijzen, er moet ook worden gekeken naar wateronttrekking door bijvoorbeeld de infrastructuur, zoals wegen- en tunnelbouw. Landbouw is slechts een fractie vergeleken met overige factoren, maar we mogen niet naar anderen wijzen en moeten rekening houden met de eventuele mogelijke effecten van beregening.”
Op dit moment zijn de boeren in afwachting of er nog een nieuwe zaak wordt aangespannen. Giedo: “De advocatenkantoren die zich bezighouden met deze kwestie zijn dezelfde als die bij de stikstofproblematiek betrokken waren en het bestuur is ook hetzelfde. Telkens wordt terugverwezen naar de habitatrichtlijnen uit 1994. De rechter is daarom zeer voorzichtig, omdat hij bang is dat de Peel schade oploopt, maar we moeten niet vergeten dat voedselproductie ook essentieel is. Maar mijn vader en ik, net als andere Boeren van Weert leden, zijn erover eens dat de situatie uit de hand loopt. Het lijkt nu alsof boeren per definitie tegen de natuur zijn, maar dat is niet het geval. Als boeren werken we juist samen met de natuur. We kunnen niet zonder elkaar en dat is iets wat iedereen moet begrijpen.”
Boeren van Weert
Dit artikel maakt deel uit van een reeks over de Boeren van Weert. Dit is een initiatief van lokale Weerter landbouwers en veetelers die graag willen laten zien wie zij zijn, wat ze doen en hoe ze maatschappelijke uitdagingen ombuigen in kansen.
Meer informatie: www.boerenvanweert.nl.
